Rejchan (Reychan) Stanisław Józef (1858–1919), rysownik, malarz i pedagog. Ur. 17 IX we Lwowie, był synem Alojzego (zob.) i Kornelii z domu Wandruszka.

W swym mieście rodzinnym R. zdał maturę i rozpoczął studia na Politechnice, ale już w l. 1877/8 i 1878/9 zapisany był do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, gdzie był uczniem Ch. Griepenkerla. Akademię opuścił w trakcie r. 1879/80 (wg jego Curriculum vitae w r. 1882), przenosząc się do Paryża. Tu uczył się dalej, pod kierunkiem L. Bonnata i J. P. Laurensa, ale się wkrótce usamodzielnił. Szybko stał się modnym portrecistą wyższych sfer, wykonując konwencjonalne, najchętniej pastelowe, wizerunki upiększonych dam. Głównym zatrudnieniem R-a byłu jednak dostarczanie reportażowych rysunków do bardzo wielu ilustrowanych czasopism francuskich i in. (m. in. „Le Monde illustré”, „Revue illustrée”, „l’Illustration”, „Graphic”, „Illustrated London News”, „Fliegende Blätter”), także krajowych jak „Tygodnik Ilustrowany”, i „Biesiada Literacka”. Również w wielu książkach odnaleźć można jego rysunki, np. „Sapho” A. Daudeta (1885), „M. de Camors” O. Feuilleta (1885), „Contes de la forêt” A. Theurieta (1888), a także dzieła A. Musseta, H. Balzaca, G. E. Lessinga i J. F. Marmontela. R. «elegancki mężczyzna o manierach bardzo wykwintnych» i «adorator płci pięknej» wyspecjalizował się w rysunkowych scenach z życia towarzyskiej śmietanki, uchodząc za «znakomitego odtwórcę Highlife’u, elegancji, mody, oficjalnych przyjęć, wyścigów, premier itd. … Opłacany na wagę złota, na kartach pism upamiętniał chwilę bieżącą z maestrią i wytwornością dużej miary, artysty» (H. Piątkowski). Rysował z wielką wprawą, szybko i dużo, co pozwalało mu prowadzić życie na wysokiej stopie. Jego rysunki, poza reprodukcjami drzeworytniczymi i cynkograficznymi, bywały też trawione w akwaforcie przez wielu grafików we Francji. Z Paryża wyjeżdżał R. wielokrotnie, m. in. rok spędził we Florencji, «włóczył się po Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Anglii i Włoszech». Wystawiał swe prace kilkakrotnie na salonach paryskich (m. in. 1890, 1897), a także w kraju: przede wszystkim w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) we Lwowie od r. 1883, w TPSP w Krakowie (1881, 1883, 1887, 1890, 1891, 1892, 1894, 1902, 1903), w Warszawie w Salonie Aleksandra Krywulta (1884, 1885, 1902), w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP, w l. 1889, 1896, 1904, 1907, 1909, 1913–14), w Salonie Richlinga (1914). W r. 1889 w Paryżu i w r. 1894 we Lwowie wyróżniono go medalami. Przyjaźnił się w Paryżu z Teodorem Axentowiczem, Józefem Chełmońskim (którego żonę portretował), Tadeuszem Natansonem i Janem Stanisławskim.

Z biegiem lat reprodukcja mechaniczna i fotografia w zdecydowany sposób zmniejszyły zapotrzebowanie na rysunki do czasopism. Ten zakres twórczości R. zakończył, a w r. 1896 (1897?) na stałe powrócił do Lwowa. Tutaj włączył się do wszelkich przejawów życia artystycznego. W Szkole Przemysłowej objął katedrę rysunku i sztuki dekoracyjnej, od r. 1899 był prezesem Związku Artystów Polskich we Lwowie, w TPSP pełnił funkcje wiceprezesa, a od r. 1903, kiedy Jan Bołoz Antoniewicz zrzekł się prezesury – kierował Towarzystwem. Brał udział we wszystkich wystawach TPSP (w samym r. 1907 pokazał tu 43 obrazy). Wystawiał wówczas: Peryklesa i Aspazję, Kobietę z Maroka, Paryżankę, Flirt, a także przeróżne główki kobiece i kwiaty. Projektował i układał «żywe portrety». W r. 1900 wciągnięty został do dekoracji Teatru Miejskiego; kierował wystrojem widowni, sam namalował fryz nad proscenium Apoteoza sławy polskiej, wg jego kartonu wykonano plafon. W r. 1911 brał udział w dekoracji sali teatralnej w Łańcucie i ilustrował program spektaklu. Brał udział w r. 1916 w Wystawie Legiony Polskie. Zmarł w Krakowie 18 VI 1919.

Od r. 1894 (ślub 17 XI w Wiedniu) był R. żonaty z Ireną Walerią von Metzger (zm. 1903), z którą miał syna Stanisława (ur. 8 X 1897 w Wiedniu), artystę ceramika, mieszkającego od r. 1946 w Anglii, autora wspomnień rodzinnych. Dn. 9 VIII 1904 ożenił się R. we Lwowie z Wandą Moniką Opolską (zm. 1908), córką Wiktora, lekarza, wiceprezesa Krajowej Rady Zdrowia i Wilhelminy z Żechów.

Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 1, 2, II; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Batowski); Katalog I Wielkiej Wystawy Sztuki polskiej, Kr. 1887; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Zarewicz S., Katalog wystawy starych mistrzów lwowskich, Lw. 1925; Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Wyd. 2, Lw. 1925 s. 92; – Badecki K., Zbiory Bolesława Orzechowicza, Lw. 1922; Kossakowska-Szanajca Z., Majewska-Maszkowska B., Zamek w Łańcucie, W. 1964; Lityński M., Pamiątkowy opis Teatru Miejskiego we Lwowie, Lw. 1900 s. 30; Muszyński M., Malarski ród Rejchanów, „Rzeczpospolita” 1923 nr z 21 VI; – Piątkowski H., Wspomnienie pośmiertne, „Kur. Warsz.” 1919 nr z 7 VII; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Reychan S., Galicjanie, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VI; Treter M., W sprawie Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, Lw. 1912 s. 21–2; – Józef Chełmoński w świetle korespondencji, Oprac. J. Wegner, w: Źródła do dziejów sztuki polskiej, Wr. 1953 VI; Spraw. Kom. TZSP za r. 1919, W. 1920 s. 8; – „Biesiada Liter.” 1884 półr. I s. 363; „Czas” 1898 nr 107, 108, 1919 nr 163; „Dzień” 1904 nr 183; „Gaz. Narod.” 1904 nr 182; „Kraj” 1900 nr 7 s. 101, 1904 dod. „Życie i sztuka” nr 23 s. 14, nr 45 s. 1; – Arch. PAN: III-2 (Teki Z. Batowskiego), teka q3; B. IS PAN: rkp. 51 (Batowski Z., Malarstwo krakowskie i lwowskie, odpis); B. Jag.: rkp. 6692 III (Koresp. S. Böhma, sekretarza TPSP, 2 listy), rkp. 6717 III (koresp. Z. Sarneckiego – 4 listy), rkp. 7730 III (Koresp. K. M. Górskiego); B. Narod.: nr 2697, 2699, 2717, 7127; B. Ossol.: nr 7452, 7468 (89 listów R-a do TPSP z l. 1902–13), 7526, 12236, 13437, 13441; B. PAN w Kr.: nr 2170 t. 2; – Curriculum vitae R-a, własność Stanisława Reychana w Londynie (kserokopia w Mater. Red. PSB); Informacje Jerzego Reichana z Kr.

Andrzej Ryszkiewicz